Intro over ikonen
Wat is nu een ikoon? Het woord ikoon komt van het Griekse eikon wat afbeelding betekent. Er is echter een groot verschil tussen onze westerse afbeeldingen en die van het orthodoxe oosten. Als schilders in het westen afbeeldingen maken van het Oude of Nieuwe Testament spreken we niet van ikonen. Ikonen verwijzen onmiddelijk naar de afgebeelde heilige. Een orthodox gelovige ervaart in de ikoon de aanwezigheid van God, Maria en de heiligen. Om deze reden worden ikonen vereerd. Echter begrijp goed dat de orthodoxe gelovige niet het materiele van de ikoon vereert, niet de afbeelding zelf, maar het achterliggende oerbeeld, waarvan de ikoon een afbeelding is. Derhalve zijn ikonen voor orthodoxe gelovigen een hulpmidddel bij het in kontakt treden met de hogere werkelijkheid, het goddelijke leven. Ikonen hoeven geen kunstwerken te zijn. De orthodoxe schilder heeft zich ook niet tot ideaal gesteld kunstwerken te scheppen zoals zijn westerse vakbroeder. Hij wil niet afwijken van het oertype. Hij volgt vroegere ikonen, kopieert, gebruikt voorbeelden en boeken. Daarom zijn ikonen in de loop der eeuwen nauwelijks van aanzien veranderd.
Dus de ikonen zijn volgens traditie hetzelfde. Het zijn vrijwel altijd exacte kopieën van originele ikonen.
De ikonenzussen schilderen ikonen volgens oud Russische traditie. Het hoofdthema op de ikoon wordt dan ook volgens deze traditie geschilderd. De omgeving kan soms aangepast worden naar wens. Ikonen uit andere streken en met name de wat naïevere koptische ikonen zijn aan minder strenge regels gebonden.
Het bijzondere is dat je ondanks dit alles toch de hand van de schilder ziet. Hieronder ziet u drie voorbeelden van originele ikonen. Als u daaronder op bekijk klikt ziet u de nageschilderde voorbeelden van de hand van de ikonenzussen.
Aartsengel met het gouden haar
School van Nowgorod, eind 12e eeuw
De oorspronkelijke ikoon, geschilderd door Andrei Rublev, is van eind 12e eeuw. Nowgorod-School, Rusische museum, Leningrad. De gelaatsuitdrukking, buiging van het hoofd, haardracht en kleuren wijzen op de ontwikkeling van Byzantijnse stijl naar die van Nowgorod. Een stad die vele handelsbetrekkingen had en lang zijn onafhankelijkheid heeft weten te bewaren waardoor in Nowgorod de kunst zich kon ontwikkelen en de ‘school van Nowgorod’ de best afgeronde is van alle scholen. De oudste Nowgorod – ikonen stammen uit het einde van de 12e en het begin van de 13de eeuw en zijn van een uitzonderlijke schoonheid.
Aartsengel Michael de Strateeg
School van Moscow 1550
De verschrikkelijke, angstaanjagende ‘Michael Wojewoda’ aanvoerder van Gods leger, is een apocalyptische voorstelling van de Aartsengel Michael. Op deze ikoon zien we de gekroonde Michael in zijn harnas. Hij rijdt op zijn gevleugelde paard met gouden hoeven en een wolk dient hem als stijgbeugel. Michael bestormt de satan, met steden op zijn rug (waarschijnlijk Sodom en Gomorra), terwijl hij blaast op een bazuin. In zijn rechterhand heeft hij een lans en een wierookvat en in zijn linkerhand een boek. Op deze levendige en kleurrijke ikoon is de satan ongewoon weergegeven voor een Byzantijns werk. Hij heeft twee gezichten en doet meer denken aan het type duivel dat in de westerse middeleeuwse kunst voorkomt. De oorspronkelijke afbeelding staat op een kerkvaandel.
Noli Me Tangere.
Begin 16e eeuw.
Noli Me Tangere. "Raak mij niet aan". Volgens Johannes 20: 16-17. Geschilderd begin van de 16e eeuw in Venetie door een schilder uit Kreta.
Op Paasochtend ging Maria van Magdalena naar het graf van Jezus en vond het leeg.Terwijl zij weende zag zij in de tuin een man, waarvan zij dacht dat het de tuinman was. Maria van Magdalena zei tot hem: "Rabboeni!", dat wil zeggen: "Meester!". Jezus zei tot haar: "Noli Me Tangere", dat wil zeggen: Raak mij niet aan."
